Alarmbellen voor zware slaap- en kalmeringsmiddelen

Probleemgebruik benzodiazepinen neemt toe

Steeds meer mensen kopen zware slaap- en kalmeringsmiddelen online zonder recept, waardoor er geen toezicht is op het risicovol gebruik ervan. Het platform AfkickkliniekWijzer.nl deed onderzoek naar het kopen en gebruik van deze benzodiazepinen (‘benzo’s’) zonder recept. Benzo’s vallen onder de Opiumwet en het gebruik ervan brengt grote gezondheidsrisico’s met zich mee. Zo is de kans op verslaving groot en bestaat er een groter risico op overdosering en vergiftiging.

Afgelopen zomer publiceerde het online platform AfkickkliniekWijzer.nl de uitkomst van een onderzoek naar het kopen en gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen (met name benzodiazepinen) zonder recept. Het platform maakte gebruik van eigen cijfers, zoekmachine tools en nieuwe gegevens van het Zorginstituut Nederland en de Stichting Farmaceutische Kengetallen. Bij de onderzoekers gingen de alarmbellen af, want uit het onderzoek blijkt dat ‘benzo’s’ (en aanverwante medicatie) kinderlijk eenvoudig bij online webshops kunnen worden besteld, buiten het zicht van huisartsen en apotheken. Dat is niet zonder gevaar; dergelijke medicatie valt onder de Opiumwet en ‘normaal’ gebruik kan binnen enkele weken uitmonden in een verslaving. Daarnaast is er – zonder toezicht van bevoegde instanties en zorgprofessionals (arts of apotheker) – een groter risico op overdosering of vergiftiging. Doseringen kunnen hoger zijn dan aangegeven en de inhoud van de online verkochte middelen is niet gecontroleerd door toezichthouders.

Hulpvraag stijgt

Uit het onderzoek komen drie belangrijke constateringen naar voren. De onderzoekers zagen dat het aantal hulpvragen over problematisch gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen in het voorafgaande jaar toegenomen was met zestig procent. De conclusie: het aantal probleemgebruikers van benzodiazepinen neemt fors toe. Tegelijkertijd maakten de onderzoekers van  AfkickkliniekWijzer.nl een analyse van honderden zoektermen in Google. In het afgelopen jaar zochten zo’n twintig tot dertig procent meer mensen informatie over het gebruik en kopen van zware benzodiazepinen zonder recept, waaronder diazepam, lorazepam en oxazepam. Tot slot zagen de onderzoekers dat zogenaamde research chemicals zoals bromazolam en pyrazolam, scheikundige klonen van bestaande benzodiazepinen, in 2023 een stuk populairder zijn geworden. Zoekopdrachten naar Bromazolam en Pyrzalom namen in 2023 respectievelijk toe met 67 en 37 procent.

Tendens officiële cijfers licht positief

Officieel lijkt het de goede kant op te gaan met het gebruik van slaap- en kalmeringsmiddelen in Nederland. In de afgelopen jaren is er sprake van een voorzichtig dalende trend in het aantal uitgeschreven recepten voor populaire psychofarmaca zoals diazepam, oxazepam en lorazepam. Cijfers van het Zorginstituut Nederland, dat informatie verzamelt en publiceert over medicijnen
die zijn vergoed op grond van de Zorgverzekeringswet, laten zien dat deze trend in 2022 ononderbroken blijft. Cijfers van de openbare apotheken, verzameld door de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK), laten een vergelijkbaar beeld zien. Hoewel het totaal aantal gebruikers van benzodiazepinen in Nederland nog steeds zeer hoog is, met iets meer dan 1,3 miljoen Nederlanders
in 2022, daalde het aantal gebruikers vergeleken met het jaar daarvoor licht, met 0,2 procent. In 2018 gebruikten nog ruim 1,4 miljoen Nederlanders de slaap- en kalmeringsmiddelen.

‘Illegale’ circuit steeds populairder

Ondanks de voorzichtig dalende trend in de officiële cijfers, blijft het daadwerkelijke aantal gebruikers van benzodiazepinen juist stijgen. In 2019 waarschuwde de Consumentenbond al hoe makkelijk het is om deze zware medicijnen zonder doktersrecept te bestellen. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport werd destijds opgeroepen om het aanbod op internet
beter te monitoren en proactief in te grijpen. Uit het onderzoek van AfkickkliniekWijzer.nl blijkt dat er in de praktijk echter sindsdien weinig verbeterd is. De afgelopen jaren is er sprake van een gestage stijging in online aanbieders én online vraag: steeds meer Nederlanders die geen recept krijgen of niet-vergoede slaap- en kalmeringsmiddelen online aanschaffen, wijken uit naar
webshops in landen als België en Duitsland. Tegenwoordig kun je zelfs op straat terecht om ‘benzo’s’ aan te schaffen. Drugsdealers verkopen ze meestal voor 1 euro per pil, met een minimum van 1 strip van 10 pillen à 10 euro.

Research chemicals

Het aanbod van de webshops bestaat, naast officiële benzodiazepinen, uit medicatie die qua scheikundige formule iets verschilt van de bestaande middelen (de eerder genoemde research chemicals). Onder toevoeging van een disclaimer zoals ‘niet geschikt voor menselijke consumptie’ of ‘alleen voor onderzoeksdoeleinden geschikt’, mogen deze vrijwel identieke zware pijnstillers
gewoon legaal in Nederland worden verkocht.

Online zoeken

Zowel de officiële ‘benzo’s’ als hun legale dubbelgangers worden online steeds vaker opgezocht, zo blijkt uit een inventarisatie en analyse door AfkickkliniekWijzer.nl van honderden zoektermen in de grootste zoekmachine Google. Gemiddeld werd er in het afgelopen jaar zo’n twintig tot dertig procent meer gezocht op uiteenlopende zoekopdrachten, met als doel om informatie te verzamelen over het gebruik en het kopen van medicatie. Zo werd in de eerste helft van 2023 negentig procent vaker gezocht naar ‘slaappillen zonder recept’ en werd in het afgelopen jaar flink meer gegoogeld naar zware benzodiazepinen zoals diazepam, lorazepam, alprazolam, temazepam en oxazepam, ondanks een officiële daling in het aantal uitgiftes. Ook was er een stijging van 93 procent in zoekopdrachten in het afgelopen jaar naar ‘kalmeringsmiddelen’. In het afgelopen jaar werd bovendien de zoekopdracht ‘Oxazepam kopen zonder recept’ dertig procent vaker ingetikt, terwijl het aantal gebruikers dat het gebruik vergoed kreeg, gelijk bleef.

Zoekopdrachten naar de research chemical Bromazolam, een variant van Alprazolam (Xanax), werden vanaf het begin van de pandemie in 2020 steeds populairder. In het afgelopen jaar explodeerde het aantal zoekopdrachten met een significante stijging van maar liefst 67 procent. Honderden mensen zoeken maandelijks naar verkooppunten voor dit ongecontroleerde middel.
Ten slotte lijken veel mensen zijn op de hoogte van het aanbod in buurlanden en zoeken daarom op ‘[middel] kopen in Duitsland’ of ‘[middel] kopen in België’. Ook voor populaire vakantielanden zoals Spanje en Portugal wordt deze zoekopdracht relatief vaak ingevoerd.

Stijging aantal probleemgebruikers

Het toegenomen gebruik van benzodiazepinen zonder toezicht van een medisch professional leidt ook tot meer probleemgebruikers, zo blijkt uit hulpvragen die binnenkomen op  AfkickkliniekWijzer.nl. Als vermeld registreerde het platform een stijging van zestig procent in hulpvragen voor het problematisch gebruik van en verslaving aan benzodiazepinen. Verschillende zware slaap- en kalmeringsmiddelen zoals Diazepam en Lorazepam kunnen al na enkele weken van normaal gebruik leiden tot een lichamelijke afhankelijkheid en verslaving. Wanneer dosering en duur van inname niet door een huisarts worden begeleid, is het risico hierop een stuk groter. Ook de kans op vergiftiging neemt toe bij inname van ongecontroleerde medicatie. Een rapport
uit 2023 door het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) wees op een forse stijging van het aantal meldingen van een vergiftiging over designer- en niet-geregistreerde benzodiazepinen, zoals bromazolam en pyrazolam.

Met het onderzoek wil AfkickkliniekWijzer.nl de aandacht vestigen op het toenemende probleem van medicijnverslavingen onder Nederlanders. Doordat zware medicatie zoals benzodiazepinen relatief makkelijk online te bestellen is zonder recept, neemt het aantal probleemgebruikers toe ondanks een lichte daling bij officiële uitgiftepunten. Huidige initiatieven vanuit de overheid om de illegale verkoop van medicijnen en ‘legale’ verkoop van research chemicals aan banden te leggen, zoals de website Aanbiedersmedicijnen.nl waar mensen kunnen controleren welke Nederlandse aanbieders wettelijke toestemming hebben om online medicijnen te verkopen, hebben geen oog voor de eenvoudige verkoop van medicijnen door buitenlandse online aanbieders. Nieuwe wet- en regelgeving is volgens AfkickkliniekWijzer.nl noodzakelijk om de verkoop door webshops uit  landen als België en Duitsland te controleren en potentieelgevaarlijke research chemicals onder beter overheidstoezicht te plaatsen.

Bron: www.afkickkliniek.nl